«Сазсырнай» сөзінің мағынасы: саз және сырнай, саз – саз, сыр – сыр, құпия деген мағынаны білдіреді. Мысалы, «сырласу» – ішкі оймен бөлісу; «сырлас» – құпияны айтуға болатын ең жақындос. Әдетте, негізгі «сырнай» сөзіне құралдың немесе материалдың ерекшелігіне байланысты қосымша сөз қосылады: қамыс сырнай (қамыстан), мүйіз сырнай (мүйізден), саз-сырнай (саздан) және көптеген басқалар.
«Сазсырнай» сөзінің сөзбе-сөз аудармасы – «сырлы сазды сыбызғы». Сазсырнайдың материалы – саз түркі натурфилософиясы тұрғысынан қасиетті. Ол құдайларды бейнелеуге, ыдыс-аяқ пен басқа да ыдыстарды жасауға, қарабайыр әшекейлерді жасауға және алғашқы қолдан жасалған тұрғын үйлерді салуға арналған алғашқы материал болды. Саздың табиғи қасиеттерін түсіну адам ның сезімтал әлеміне «жұмсартады», «жанды сипайды» мағынасында ауысады. Қазақ тілінде «саз» – нақыш, сарын, ән, музыка; «сазды» – әуезді, әсерлі; «саз» – интонация (сазына келтіріп оқу) – мәнерлеп оқу [16, 123 б.]. Сазсырнайдың «мөлдір, ашық» тембрі, нәзік және ерекше дыбысы бар. Онда орындаушылар даладағы жеңіл самалдың есуін, құлын тұяғының дүбірін, судың сыңғыры мен шалғынның сыбдырын «бейнелей алады». Сазсырнайға саздан жасалған үскірік пен тастауық туыстас болып келеді. Бұл еліктеу аспаптары құстардың сайрауына, жануарлардың дауыстарына музыкалық еліктеуге қызмет етті, ал олардың кейбіреулері табиғат құбылыстарының: дауылдың, боранның және желдің дыбысын сала алды.
В казахском языке «саз» – мотив, напев, музыка; «сазды» – мелодичный, захватывающий; «саз» – интонация (сазына келтіріп оқу) – читать выразительно [16, с. 123]. Сазсырнай обладает «прозрачным, светлым» тембром, у него нежный и необычный звук. На нем исполнители могут «изобразить» дуновение легкого ветра в степи, топот копыт жеребенка, плеск воды и тихий шелест травы. Родственными сазсырнаю являются «үскірік» и «тастауық», которые также изготавливались из глины. Эти инструменты-подражалки служили для музыкальной имитации голосов птиц, криков животных, а некоторые из них могли выразить и природные явления: вой вьюги, бурана и ветра.
